کارشناسان معتقدند فعال شدن مکانیسم ماشه، بازار خودرو ایران را با چالش‌های جدی مواجه کرده است و پیش‌بینی می‌کنند احتمال شکل‌گیری حبابی جدید در قیمت‌ها وجود دارد.
بازار خودرو ایران در نیمه دوم سال ۱۴۰۴ شرایطی تازه و متفاوت را تجربه می‌کند؛ شرایطی که از یک سو به‌دلیل تغییرات بازار ارز و از سوی دیگر به‌دلیل سیاست‌های خودروسازان داخلی و وضعیت خودروهای وارداتی، فضای پرابهامی را رقم زده است. در این میان بازار خودرو و بازارهای ارز و طلا پس از مدت‌ها دوباره به هم رسیدند. ماه‌ها بود که خودرو مسیرش را از ارز جدا کرده بود و دیگر مانند گذشته نه از آن فرمان‌برداری می‌کرد و نه چشم به‌دست او داشت. اما در پی افزایش نرخ دلار به‌بالای ۱۱۰ هزار تومان، مقاومت ارزی خودرو نیز در مقابل دلار شکست و درحالی که از اواخر سال گذشته ارتباط میان دلار و خودرو قطع شده بود، باز هم این پیوند برقرار شده است.
البته بازار خودرو در ایران همیشه آینه‌ای از ریسک‌های اقتصاد کلان و سیاست خارجی بوده است و اکنون که اروپایی‌ها روند فعال‌سازی «مکانیزم ماشه» را برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران به‌جریان انداخته‌اند، پرسش اصلی این است که این رخداد چه اثری بر قیمت و آینده بازار خودرو ایران خواهد گذاشت؟
ابهام آینده بازار درحالی مطرح است که پس از آن‌که در ۶ ماهه نخست سال ثبات نسبی در قیمت‌ها دیده می‌شد، وقایع اخیر و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و تحولات بازار ارز بار دیگر معادلات را به‌هم ریخته و منحنی قیمت‌ها در بازار خودروهای داخلی را در مسیر صعودی قرار داده است.
از سویی خودروسازان داخلی با تکیه بر افزایش نرخ ارز، تمایل دارند قیمت محصولات کارخانه‌ای را بالا ببرند. درحالی که کاهش قدرت خرید و تردید مصرف‌کنندگان درباره آینده اقتصادی، باعث شده بازارخودروهایی که زمانی گزینه‌ای جایگزین برای طبقه متوسط بودند، اکنون تقاضای چندانی نداشته باشند.
درواقع بازار خودرو به‌ویژه پس از فعال‌سازی مکانیسم ماشه، با تحولات چشمگیری مواجه شده است و در کنار خواست خودروسازان، قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی با جهش کم‌سابقه‌ای روبه‌رو شده و به‌نوعی باعث ایجاد نگرانی در میان خریداران و فروشندگان شده است.
البته در این روند که نمایانگر تاثیر مستقیم و فوری عوامل روانی و اقتصادی بر بازار است، برخی از خریداران تلاش کردند با خرید سریع، از افزایش احتمالی قیمت‌ها جلوگیری کنند. با این حال به اعتقاد کارشناسان بازار، اگر سیاست‌گزار نتواند با شفافیت و مدیریت عرضه این شرایط را کنترل کند، احتمال شکل‌گیری حبابی جدید در قیمت‌ها وجود دارد؛ حبابی که بیش از همه دود آن به‌چشم مصرف‌کننده واقعی می‌رود. اتفاقی که این روزها به جهت کندی عرضه خودرو در بازار رخ داده و برخی شرکت‌ها بدون آن‌که خودرو واقعی داشته باشند اقدام به‌فروش کرده‌اند؛ مساله‌ای که به گفته
کارشناسان بازار نقش مهمی در بی‌اعتباری بازار و افزایش بی‌اعتمادی میان خریداران و فروشندگان داشته است.
شرایطی که باعث شده خریداران ترجیح دهند صبر کنند و فروشندگان نیز برای کسب سود بیشتر از معامله دست کشیده‌اند و همین موضوع رکود و نوسان هم‌زمان قیمت‌ها را تشدید کرده است.
در هر حال فعال شدن مکانیزم ماشه می‌تواند پیامدهای قابل توجهی برای صنعت‌خودرو کشور به‌همراه داشته باشد و در کنار التهاب بازار داخلی‌ها، در بخش واردات خودرو، تشدید محدودیت‌های بانکی و تجاری یکی از مهم‌ترین موانع به‌شمار می‌رود. قطع دسترسی به شبکه‌هایی نظیر سوئیفت و دشواری مبادلات دلاری و یورویی، هزینه واردات را افزایش داده و روند تامین خودروهای خارجی را با مشکل مواجه خواهد کرد. بررسی بازار خودروهای وارداتی در بازه زمانی اول مهرماه تا به امروز نشان می‌دهد قیمت‌ها به‌طور میانگین افزایش یافته است.
فعال شدن مکانیسم ماشه و رشد بازارهای ارز و طلا از مهم‌ترین دلایل این افزایش عنوان می‌شود.هرچند تاثیرپذیری خودروهای داخلی و مونتاژی از این اتفاق پررنگ‌تر بوده، با این حال بلاتکلیفی در سیاست‌های تعرفه‌ای و تخصیص ارز و همچنین احتمال تکرار ممنوعیت واردات مشابه سال ۱۳۹۷ در پی بازگشت تحریم‌های بین‌المللی این گمانه را تقویت کرده که بازار خودروهای وارداتی در ایران دوباره با موج تازه‌ای از رشد قیمت مواجه شود؛ اتفاقی که در روزهای اخیر رخ داده و شاهد روند صعودی و پرواز قیمت خودروهای وارداتی در بازار هستیم.
به هر ترتیب اسنپ‌بک و بازگشت تحریم‌ها، از جنبه‌های مختلف بر تجارت و فروش نفت ایران اثرگذار خواهد بود و همین موضوع تامین ارز واردات خودرو را با اما و اگرهای فراوانی مواجه کرده است. این درحالی است که با ورود به نیمه دوم سال، سرنوشت واردات خودروهای خارجی هنوز مبهم است؛ به‌گونه‌ای که به‌گفته مقامات وزارت صمت ارز تخصیصی به این بخش در سال جاری صفر بوده و هنوز سامانه ثبت‌سفارش باز نشده است. این درحالی است که به گواه آمارهای بانک‌مرکزی، خودرو کماکان صدرنشین ارز تخصیصی تا شهریورماه امسال بوده است.
بنابراین با بازگشت تحریم‌ها به اقتصاد ایران، اگر سیاست‌گزار تصمیم به محدودیت یا توقف واردات به مانند سال ۹۷ بگیرد، احتمال پرواز قیمت در بازار خودروهای وارداتی بیش از پیش دیده می‌شود.
یک کارشناس بازار خودرو، در پاسخ به ابهامات مطرح و تاثیر بازگشت تحریم‌های جدید بر اوضاع واردات خودرو معتقد است که مکانیسم ماشه یا هر محدودیت و بحران اقتصادی دیگری که در کشور اتفاق بیفتد، اثر خود را بر کلیت فضای اقتصادی خواهد گذاشت. صنعت‌خودرو و کسب‌وکار مرتبط با آن نیز از این چارچوب اقتصادی جدا نیست.
آمارها نشان می‌دهد خودروهای مونتاژی با حساسیت بیشتری نسبت به تغییرات ارزی و تحریم‌ها مواجه شده‌اند؛ زیرا بخش عمده‌ای از قطعات آن‌ها وارداتی است. این موضوع سبب شده است رشد قیمت این خودروها نسبت به خودروهای داخلی سریع‌تر باشد. در مقابل، خودروهای داخلی نیز با جهش قیمت مواجه شده‌اند؛ اما این افزایش بیشتر تحت‌تاثیر روانی بازار و انتظار خریداران از افزایش قیمت‌های آینده است؛ مساله‌ای که با کاهش نوسانات ارزی و شفاف‌سازی تحولات سیاسی بین‌المللی می‌تواند تا حدی از فشار روانی بر بازار بکاهد.
با این حال تحلیلگران هشدار می‌دهند درصورتی که روند تحولات سیاسی اخیر به رشد دوباره نرخ دلار و عبور آن از سطوح بالاتر منجر شود، زمینه برای جهش جدید قیمتی در انواع خودرو فراهم می‌شود. به‌همین دلیل، رصد تحولات ارزی و سیاسی در هفته‌های پیش رو برای فعالان و خریداران بازار خودرو اهمیت بیشتری پیدا کرده است. بازار خودرو درهفته‌ای که گذشت تحت‌تاثیر رشد نرخ ارز، روزهای پرنوسانی را تجربه کرد و میزان تغییر قیمت وارداتی ها و مونتاژی‌ها درصدر بود؛ البته قیمت خودروهای داخلی نیز تا حدی افزایش یافت.
داخلی‌ها در بازار ارزان شدند
خودروهای داخلی روز گذشته افت بهای یک تا ۱۸ میلیون‌تومان و رشد بهای یک تا ۵۵ میلیون‌تومان را تجربه کردند. جایی که ری‌را (۱۴۰۴) با ۱۸ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۷۷۲ میلیون‌تومان، سورن دوگانه (مخزن کوچک) (۱۴۰۴) با ۱۸ میلیون‌تومان کاهش ۹۷۲ میلیون‌تومان، دنا پلاس توربو ۶ دنده (با رینگ) (۱۴۰۴) با ۱۲ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۱۲۷ میلیون‌تومان و پژو ۲۰۷ پاناراما ارتقا یافته (با رینگ) (۱۴۰۴) با ۱۰ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۱۱۰ میلیون‌تومان خرید و فروش شدند. از طرفی نیسان دوگانه آپشنال (دریچه‌برقی) (۱۴۰۴) با ۵۵ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۳۵ میلیون‌تومان و نیسان آپشنال (دریچه‌برقی) (۱۴۰۴) با ۳۸ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیاردتومان قیمت‌گذاری شدند.
همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد رشد بهای ۲۰ تا ۱۰۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که ارزش اکستریم VX (۱۴۰۴) با ۱۰۰ میلیون‌تومان افزایش به ۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون‌تومان، اکستریم TXL (۱۴۰۴) با ۱۰۰ میلیون‌تومان افزایش به ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون‌تومان، فونیکس تیگو ۸ پرومکس اکسلنت (۱۴۰۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون‌تومان، کی‌ام‌سی T۹ (۱۴۰۴) با ۴۰ میلیون‌تومان افزایش به ۳ میلیارد و ۳۸۰ میلیون‌تومان، هایما S۷ پرو (۱۴۰۴) با ۳۰ میلیون‌تومان افزایش به ۲ میلیارد و ۲۸۰ میلیون‌تومان و لاماری ایما HEV (۲۰۲۵) با ۲۰ میلیون‌تومان افزایش به ۲ میلیارد و ۹۵۰ میلیون‌تومان رسید.
همچنین در میان خودروهای وارداتی شاهد رشد بهای ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که کیا اسپورتیج توربو (۲۰۲۵) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش ۶ میلیاردتومان، تویوتا لوین هیبرید (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش ۳ میلیارد و ۳۵۰ میلیون‌تومان، نیسان آلتیما (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش ۵ میلیارد و ۸۰۰ میلیون‌تومان و کیا سلتوس (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش ۳ میلیارد و ۴۵۰ میلیون‌تومان ارزش‌گذاری شدند.
